Een helder kader voor duurzaamheid

Dit blog maakt de (wetenschappelijke) literatuur over het Framework for Strategic Sustainable Development, ook wel bekend als FSSD, toegankelijk en concreet voor Nederlandse organisaties. 

Wat is het FFSD

Het FSSD is een filosofie die duurzaamheid hanteerbaar maakt. Het biedt een kompas dat richtinggevend is voor duurzaamheid. Het FSSD is ontwikkeld door The Natural Step (TNS), een internationale non-profit organisatie met meer dan 25 jaar ervaring in het definiëren van een gedeeld begrip over wat duurzaamheid is en hoe dat op een gestructureerde manier bereikt kan worden. In een uitgebreide dialoog met wetenschappers uit verschillende disciplines ging de oprichter van TNS, dr. Karl-Henrik Robèrt op zoek naar wetenschappelijke overeenstemming op het gebied van duurzaamheid. Gezamenlijk kwam men tot vier gefundeerde en samenhangende principes voor duurzaamheid.

In Nederland werken verschillende soorten organisaties met het FSSD: Interface, Philips, gemeente Eindhoven, Rijnstate Ziekenhuis en Hogeschool Utrecht. Internationaal wordt FSSD ingezet bij zowel grote multinationals als gemeenten, zoals Electrolux, Nike, IKEA, Scandic Hotels, Europese PVC-industrie, Panasonic, tientallen Zweedse gemeenten, City of Madison en Whistler. Optimal Planet zette het FSSD in bij onder andere Radboud Universiteit, de gemeenten Heumen, Arnhem, Ede, Overbetuwe, Tiel, Zevenaar en provincie Gelderland.

De vier pijlers van het FSSD

Het FSSD is gebouwd op vier pijlers: Systeemdenken, Vier Basisprincipes voor duurzaamheid, het 5-level model en Backcasting.

Systeemdenken

Systeemdenken laat iets heel duidelijk zien: In de huidige situatie neemt het vermogen van de Aarde om de mensheid te dragen af, terwijl de belasting toeneemt. De hoeveelheid natuurlijke hulpbronnen wordt minder, en het zelfherstellend vermogen van ecosystemen wordt aangetast (blauwe lijn). Het aantal mensen neemt toe, de mens blijft steeds langer leven en de consumptie per persoon neemt toe (rode lijn). Zolang vraag (rood) en aanbod (blauw) naar elkaar toe blijven lopen is ons systeem onduurzaam. Vraag en aanbod moeten weer in balans worden gebracht, waarna er op langere termijn ook weer herstel op kan treden.

Deze manier van systeem denken maakt (on)duurzaamheid voor iedereen duidelijk én vormt binnen het FSSD de basis om te komen tot een algemeen geldige definitie van duurzaamheid. Het gaat daarbij uit van een analyse van wat ons systeem onduurzaam maakt zijn, de weeffouten die leiden tot systematisch niet-duurzaam gedrag:

Basisprincipes

Om praktisch hanteerbaar te zijn, zijn de vier bovenstaande punten uitgewerkt in Basisprincipes voor duurzaamheid. Deze vormen naast het systeemdenken de tweede pijler binnen het FSSD. Het zijn de spelregels om succesvol een duurzame organisatie (en samenleving) te ontwerpen.

Naast de vier spelregels voor het ontwerpen van een duurzame organisatie kent het FSSD nog succescriteria van een andere orde. Het gaat dan om transparantie, inclusiviteit, controleerbaarheid en eerlijkheid. Hiermee wordt gedoeld op het betrekken van stakeholders in de dialoog over duurzaamheid en het open en eerlijk communiceren over de ambities, voortgang en dilemma’s van een organisatie.

5-level model

De derde pijler van het FSSD is het 5-level model, waarin van mondiaal systeemdenken (pijler 1) wordt afgedaald naar actieniveau in het hier en nu.

De vijf verschillende niveaus helpen organisaties bij het strategisch plannen in complexe situaties. Het zorgt voor overzicht en de mogelijkheid om goed doordacht beslissingen te nemen bij het duurzamer maken van een organisatie.

Backcasting

Backcasting (strategisch niveau uit het 5-level model) vormt de vierde pijler van het FSSD. Vanuit de toekomstvisie wordt terug geredeneerd naar de huidige situatie. Deze methode geeft handvatten voor een lange-termijn visie en faciliteert stap-voor-stap innovatie binnen een organisatie. De kracht van Backcasting is dat het out-of-the-box denken stimuleert, waardoor er zeer krachtige en innovatieve ideeën kunnen ontstaan. Ook het anticiperen op toekomstige (onbekende) situaties wordt met deze methode ondersteund. Het FSSD werkt hierbij met vier stappen:

Organisatiescan

De Basisprincipes uit het FSSD zijn in onze organisatiescan uitgewerkt in concrete thema’s, criteria en acties. Daarmee kan voor iedere organisatie een gestandaardiseerde assessment gedaan worden. De belangrijkste keurmerken voor organisaties zijn in de scan verwerkt, waardoor die als maatstaf (benchmark) gebruikt kunnen worden. Onderstaande figuur geeft de structuur van de scan weer. Deze variant en diverse andere varianten, bijvoorbeeld o.b.v. de SDGs, zijn leverbaar in Optimal Scans.!